ଭାରତୀୟ ସମାଜରେ ଜାତିଗତ ବୈଷମ୍ୟ, ଅସ୍ପୃଶ୍ୟତା ଓ ଧାର୍ମିକ ଗୁଲାମୀର ଶିକୁଳିରୁ ମୁକ୍ତି ପାଇଁ ଦୁଇ ମହାନ ସଂସ୍କାରକ—ପେରିୟାର ଇ.ଭି. ରାମାସ୍ବାମୀ ଓ ଲଲ୍ଳାଇ ସିଂ ଯାଦବ—ଏକ ଅଜଣା ବିପ୍ଳବର ସୂଚନା ଦେଇଥିଲେ। ତାଙ୍କର ସଂଘର୍ଷ କେବଳ ସାମାଜିକ ସମାନତାର ଆନ୍ଦୋଳନ ନୁହେଁ, ବରଂ ହିନ୍ଦୁ ଧର୍ମର ବ୍ରାହ୍ମଣବାଦୀ ଆଧିପତ୍ୟକୁ ଚ୍ୟାଲେଞ୍ଜ କରି ଅନୁସୂଚିତ ଜାତି (SC), ଅନୁସୂଚିତ ଜନଜାତି (ST) ଓ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ପଛୁଆ ଶ୍ରେଣୀ (OBC) ସମାଜକୁ ମାନବିକ ମର୍ଯ୍ୟାଦା ପ୍ରଦାନ କରିବାର ଏକ ଐତିହାସିକ ଯାତ୍ରା ଥିଲା। ଏହି ସଂଘର୍ଷର ମୂଳବିନ୍ଦୁ ଥିଲା ପେରିୟାରଙ୍କ ରାମାୟଣ ଏକ କାଳ୍ପନିକ ଗ୍ରନ୍ଥ ବୋଲି ଘୋଷଣା ଏବଂ ଲଲ୍ଳାଇ ସିଂଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ତାହାର ହିନ୍ଦୀ ଅନୁବାଦ ‘ସଚ୍ଚୀ ରାମାୟଣ’ର ପ୍ରକାଶନ। ଇ.ଭି. ରାମାସ୍ବାମୀ, ଯିଏ ପେରିୟାର ନାମରେ ପରିଚିତ, ଥିଲେ ଦ୍ରାବିଡ଼ ଆନ୍ଦୋଳନର ପ୍ରଣେତା ଏବଂ ଆତ୍ମସମ୍ମାନ ଆନ୍ଦୋଳନର ସଂସ୍ଥାପକ । ୧୮୭୯ ମସିହାରେ ତାମିଲନାଡୁର ଇରୋଡ଼ରେ ଜନ୍ମିତ ପେରିୟାର ହିନ୍ଦୁ ଧର୍ମରେ ନିହିତ ଜାତିବାଦ ଓ ଅନ୍ୟାୟକୁ ମୂଳୋତ୍ପାଟନ କରିବାକୁ ଆଜୀବନ ସଂଘର୍ଷ କରିଥିଲେ। ସେ ରାମାୟଣକୁ ଏକ କାଳ୍ପନିକ ଗ୍ରନ୍ଥ ଭାବେ ବର୍ଣ୍ଣନା କରି କହିଥିଲେ ଯେ, ଏହା ଆର୍ଯ୍ୟମାନଙ୍କର ଦ୍ରାବିଡ଼ମାନଙ୍କ ଉପରେ ଆଧିପତ୍ୟ ଏବଂ ଦଳିତ ଓ ଶୂଦ୍ରଙ୍କ ଶୋଷଣକୁ ସମର୍ଥନ କରୁଛି। ତାଙ୍କ ପୁସ୍ତକ ‘The Ramayana: A True Reading’ରେ ସେ ରାମଙ୍କୁ ଏକ ଆର୍ଯ୍ୟ ନାୟକ ଏବଂ ରାବଣଙ୍କୁ ଦ୍ରାବିଡ଼ ନାୟକ ଭାବେ ଚିତ୍ରିତ କରିଥିଲେ, ଯାହା ବ୍ରାହ୍ମଣବାଦୀ ଆଖ୍ୟାନକୁ ଚ୍ୟାଲେଞ୍ଜ କରିଥିଲା। ପେରିୟାରଙ୍କ ତର୍କ ଥିଲା ଯେ, ହିନ୍ଦୁ ଶାସ୍ତ୍ରଗୁଡ଼ିକ ବ୍ରାହ୍ମଣମାନଙ୍କର ସ୍ବାର୍ଥପର ଆଧିପତ୍ୟକୁ ସ୍ଥାୟୀ କରିବା ପାଇଁ ରଚିତ ହୋଇଛି, ଯାହା ଦଳିତ, ଶୂଦ୍ର ଓ ମହିଳାଙ୍କୁ ଅଧିକାର ବଞ୍ଚିତ ରଖୁଛି।୧୯୨୪ ମସିହାରେ ତାମିଲନାଡୁର ବୈକୋମ ସତ୍ୟାଗ୍ରହରେ ପେରିୟାରଙ୍କ ନେତୃତ୍ୱ ଅସ୍ପୃଶ୍ୟମାନଙ୍କୁ ମନ୍ଦିର ପାଖ ରାସ୍ତା ବ୍ୟବହାର କରିବାର ଅଧିକାର ହାସଲ କରିଥିଲା, ଯାହା ଡ଼ଃ ବାବାସାହେବ ଆମ୍ବେଦକର ଉଚ୍ଚ ପ୍ରଶଂସା କରିଥିଲେ। ପେରିୟାରଙ୍କ ଆତ୍ମସମ୍ମାନ ଆନ୍ଦୋଳନ ଏବଂ ଦ୍ରାବିଡ଼ କଝଗମ ଅନୁସୂଚିତ ଜାତି ଓ ପଛୁଆ ଶ୍ରେଣୀଙ୍କୁ ଧାର୍ମିକ ଓ ସାମାଜିକ ଗୁଲାମୀରୁ ମୁକ୍ତ କରିବା ପାଇଁ ଏକ ଶକ୍ତିଶାଳୀ ମଞ୍ଚ ପ୍ରଦାନ କରିଥିଲା। ସେ ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ବିବାହ, ମହିଳା ଅଧିକାର ଏବଂ ଯୁକ୍ତିବାଦୀ ଚିନ୍ତାଧାରାକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହିତ କରି ସମାଜରେ ଏକ ବୈପ୍ଳବିକ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଆଣିବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରିଥିଲେ। ସେହିଭଳି ଲଲ୍ଳାଇ ସିଂ ଯାଦବ (୧୯୧୧-୧୯୯୩), ଯିଏ ପରେ ବୌଦ୍ଧ ଧର୍ମ ଗ୍ରହଣ କରି ‘ଯାଦବ’ ଶବ୍ଦଟିକୁ ତାଙ୍କ ନାମରୁ ବାଦ ଦେଇ ଲଲ୍ଳାଇ ସିଂ ବୌଦ୍ଧ ନାମରେ ପରିଚିତ ହୋଇଥିଲେ, ଉତ୍ତର ଭାରତରେ ପେରିୟାରଙ୍କ ଚିନ୍ତାଧାରାକୁ ପ୍ରଚାର କରିବାରେ ଏକ ମୁଖ୍ୟ ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ। ୧୯୬୮ ମସିହାରେ ସେ ପେରିୟାରଙ୍କ ‘The Ramayana: A True Reading’ ପୁସ୍ତକଟିକୁ ହିନ୍ଦୀରେ ‘ସଚ୍ଚୀ ରାମାୟଣ’ ନାମରେ ଅନୁବାଦ କରି ପ୍ରକାଶନ କରିଥିଲେ। ଏହି ପୁସ୍ତକ ରାମାୟଣର ବ୍ରାହ୍ମଣବାଦୀ ଆଖ୍ୟାନକୁ ଚ୍ୟାଲେଞ୍ଜ କରି ରାବଣଙ୍କୁ ଏକ ଦ୍ରାବିଡ଼ ନାୟକ ଭାବେ ଉପସ୍ଥାପନ କରିଥିଲା, ଯାହା ଉତ୍ତର ଭାରତରେ ଏକ ବଡ଼ ବିବାଦର ସୃଷ୍ଟି କରିଥିଲା। ପ୍ରକାଶନ ପରେ ଉତ୍ତର ପ୍ରଦେଶ ସରକାର ୧୯୬୯ ମସିହା ଡିସେମ୍ବର ୮ ତାରିଖରେ ଧାର୍ମିକ ଭାବନାକୁ ଆଘାତ କରିବାର ଅଭିଯୋଗରେ ଏହି ପୁସ୍ତକକୁ ଜବତ କରିଥିଲେ। ଲଲ୍ଳାଇ ସିଂ ଏହାକୁ ଆଲ୍ଲାହାବାଦ ହାଇକୋର୍ଟରେ ଚ୍ୟାଲେଞ୍ଜ କରିଥିଲେ, ଏବଂ ପରେ ସୁପ୍ରିମ କୋର୍ଟରେ ମଧ୍ୟ ଏହି ମାମଲା ପହଞ୍ଚିଥିଲା। ସୁପ୍ରିମ କୋର୍ଟର ତିନି ଜଣିଆ ବେଞ୍ଚ, ଯେଉଁଥିରେ ଜଷ୍ଟିସ ଭି.ଆର୍. କୃଷ୍ଣାୟାର, ଜଷ୍ଟିସ ପି.ଏନ୍. ଭାଗବତୀ ଓ ଜଷ୍ଟିସ ସୟଦ ମୁର୍ତଜା ଫଜଲ ଆଲୀ ଥିଲେ, ତଥା ଏହି ବେଞ୍ଚ ଲଲ୍ଳାଇ ସିଂଙ୍କ ପକ୍ଷରେ ରାୟ ଦେଇଥିଲେ। ଏହି ନ୍ୟାୟିକ ଜୟ ବହୁଜନ ସମାଜରେ ଏକ ନୂଆ ଚେତନାର ସଞ୍ଚାର କରିଥିଲା । ଲଲ୍ଳାଇ ସିଂ ଜଣେ ଆମ୍ବେଦକରବାଦୀ ଓ ବୌଦ୍ଧ ଚିନ୍ତାଧାରାର ପ୍ରଚାରକ ଥିଲେ। ୧୯୬୭ ମସିହାରେ ସେ ହିନ୍ଦୁ ଧର୍ମ ତ୍ୟାଗ କରି ବୌଦ୍ଧ ଧର୍ମ ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ, ଏବଂ ଜାତିବାଦୀ ପରିଚୟକୁ ପ୍ରତ୍ୟାଖ୍ୟାନ କରି ‘ଯାଦବ’ ଶବ୍ଦଟିକୁ ତାଙ୍କ ନାମରୁ ବାଦ ଦେଇଥିଲେ। ସେ କହିଥିଲେ, “ମୁଁ ଯାଦବ ନୁହେଁ, ମୁଁ ଏକ ମାନବ। ମୋର କୌଣସି ଜାତି ନାହିଁ, ମୋର ଧର୍ମ ହେଉଛି ମାନବିକତା।” ତାଙ୍କର ‘ଅଶୋକ ଲାଇବ୍ରେରୀ’ ଓ ‘ସସ୍ତା ପ୍ରେସ’ ମାଧ୍ୟମରେ ସେ ବହୂଜନ ସାହିତ୍ୟ ପ୍ରକାଶନ କରିଥିଲେ। ତାଙ୍କ ନାଟକ ଯେପରି ‘ଶମ୍ବୁକ ବଧ’, ‘ଏକଲବ୍ୟ’ ଓ ‘ଅଙ୍ଗୁଳିମାଳ’ ଏବଂ ପୁସ୍ତକ ଯେପରି ‘ସାମାଜିକ ଅସମାନତା କିପରି ଦୂର ହେବ’ ବହୁଜନ ସମାଜରେ ବିପ୍ଳବୀ ଚେତନା ସୃଷ୍ଟି କରିଥିଲା। ‘ସଚ୍ଚୀ ରାମାୟଣ’ର ପ୍ରକାଶନ ଉତ୍ତର ଭାରତରେ ଏକ ସାମାଜିକ ଝଡ଼ ସୃଷ୍ଟି କରିଥିଲା। ହିନ୍ଦୁ ସମାଜର ରକ୍ଷଣଶୀଳ ଅଂଶ ଏହାକୁ ଧାର୍ମିକ ଭାବନା ଉପରେ ଆଘାତ ବୋଲି ଅଭିଯୋଗ କରି ରାସ୍ତାକୁ ଓହ୍ଲାଇଥିଲେ। ଉତ୍ତର ପ୍ରଦେଶ ସରକାରଙ୍କ ପୁସ୍ତକ ଜବତ ନିଷ୍ପତ୍ତି ଏହି ବିରୋଧର ତୀବ୍ରତାକୁ ପ୍ରତିଫଳିତ କରୁଥିଲା। କିନ୍ତୁ, ଲଲ୍ଳାଇ ସିଂଙ୍କ ନ୍ୟାୟିକ ଲଢ଼େଇ ଏହା ପ୍ରମାଣ କରିଥିଲା ଯେ, ଯୁକ୍ତିବାଦୀ ଚିନ୍ତାଧାରା ଓ ସାମାଜିକ ନ୍ୟାୟର ଆବାଜକୁ ଦବାଇ ରଖିବା ସମ୍ଭବ ନୁହେଁ। ପେରିୟାରଙ୍କ ଚିନ୍ତାଧାରା ଉତ୍ତର ଭାରତରେ ସୀମିତ ସଫଳତା ପାଇଥିଲା କାରଣ ଉତ୍ତର ଭାରତର ଜାତି ଗଠନ ତାମିଲନାଡୁ ଅପେକ୍ଷା ଜଟିଳ ଥିଲା। ତାମିଲନାଡୁରେ ବ୍ରାହ୍ମଣ ବନାମ ଅଣ-ବ୍ରାହ୍ମଣ ବିଭାଜନ ସ୍ପଷ୍ଟ ଥିଲା, କିନ୍ତୁ ଉତ୍ତର ଭାରତରେ ମଧ୍ୟବର୍ତ୍ତୀ ଜାତିଗୁଡ଼ିକର ପ୍ରାଧାନ୍ୟ ପେରିୟାରଙ୍କ ବ୍ରାହ୍ମଣ-ବିରୋଧୀ ଭାଷାକୁ ସାର୍ବଜନୀନ କରିବାରେ ବାଧା ସୃଷ୍ଟି କରିଥିଲା। ତଥାପି, ଲଲ୍ଳାଇ ସିଂଙ୍କ ପ୍ରୟାସ ଓ କାଂଶୀରାମଙ୍କ ବହୁଜନ ସମାଜ ପାର୍ଟି (BSP) ମାଧ୍ୟମରେ ପେରିୟାରଙ୍କ ଆଦର୍ଶ ଗ୍ରାମାଞ୍ଚଳରେ ପହଞ୍ଚିଥିଲା। ପେରିୟାର ଓ ଲଲ୍ଳାଇ ସିଂ ଦୁହେଁ ବୌଦ୍ଧ ଧର୍ମକୁ ଜାତିବାଦୀ ଶୃଙ୍ଖଳାରୁ ମୁକ୍ତିର ଏକ ବିକଳ୍ପ ଭାବେ ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ। ବୌଦ୍ଧ ଧର୍ମର ସମତା, ମୈତ୍ରୀ ଓ ମାନବିକତାର ନୀତି ବହୁଜନ ସମାଜକୁ ଏକ ନୂଆ ପରିଚୟ ଓ ମର୍ଯ୍ୟାଦା ପ୍ରଦାନ କରିଥିଲା। ଲଲ୍ଳାଇ ସିଂଙ୍କ ବୌଦ୍ଧ ଧର୍ମ ଗ୍ରହଣ ଏବଂ ତାଙ୍କ ସାହିତ୍ୟ ବହୁଜନ ସମାଜରେ ଏକ ନୂଆ ଚେତନା ସୃଷ୍ଟି କରିଥିଲା, ଯାହା ବ୍ରାହ୍ମଣବାଦୀ ହିନ୍ଦୁ ସଂସ୍କୃତିର ବିରୁଦ୍ଧରେ ଏକ ବିଦ୍ରୋହୀ ଆଖ୍ୟାନ ଗଢ଼ିଥିଲା। ପେରିୟାର ଓ ଲଲ୍ଳାଇ ସିଂଙ୍କ ସଂଘର୍ଷ ଏକ ସାଧାରଣ ଲକ୍ଷ୍ୟ ଦ୍ୱାରା ସଂଯୁକ୍ତ ଥିଲା—ବହୁଜନ ସମାଜକୁ ଧାର୍ମିକ ଓ ସାମାଜିକ ଗୁଲାମୀରୁ ମୁକ୍ତ କରିବା। ‘ସଚ୍ଚୀ ରାମାୟଣ’ର ପ୍ରକାଶନ ଏବଂ ତାହା ସମ୍ପର୍କିତ ନ୍ୟାୟିକ ଲଢ଼େଇ ଭାରତୀୟ ସମାଜରେ ଯୁକ୍ତିବାଦୀ ଓ ସମତାମୂଳକ ଚିନ୍ତାଧାରାର ବିଜୟକୁ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିଥିଲା। ଏହି ସଂଘର୍ଷ ଆଜି ମଧ୍ୟ ଭାରତୀୟ ମାନଙ୍କୁ ପ୍ରେରଣା ଦେଉଛି ଯେ, ଅନ୍ୟାୟ ଓ ବୈଷମ୍ୟର ବିରୁଦ୍ଧରେ ଲଢ଼ିବା ଏବଂ ମାନବ ମର୍ଯ୍ୟାଦାର ପଥରେ ଅଗ୍ରସର ହେବା ହିଁ ପ୍ରକୃତ ମୁକ୍ତିର ରାସ୍ତା। ପେରିୟାର ଓ ଲଲ୍ଳାଇ ସିଂଙ୍କ ଏହି ଐତିହାସିକ ଯାତ୍ରା ବହୁଜନ ସମାଜର ମୁକ୍ତି ଓ ସଶକ୍ତିକରଣର ଏକ ଅମର କାହାଣୀ ହୋଇ ରହିଛି, ରହିବ ।
